Νικόλαος Γύζης, ζωγράφος

Νικόλαος Γύζης, “Ο μεγάλος ζωγράφος”
(1842 – 1900)

Γεννημένος στο Σκλαβοχωριό της Τήνου το 1842 από γονείς χωρικούς, ήδη από την ηλικία των οχτώ ετών, ιχνογραφεί με κάρβουνο ζώα και χωρικούς να οργώνουν αγρούς. Σήμερα, τα ιχνογραφήματα της παιδικής του ηλικίας σώζονται στο Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών.

Το 1850 εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Αθήνα και αρχίζει να παρακολουθεί μαθήματα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, αρχικά ως ακροατής και αργότερα ως σπουδαστής. Γρήγορα αποσπά την εκτίμηση και τον θαυμασμό των καθηγητών του, αλλά και επαίνους και χρηματικά βραβεία.

Λαμβάνει υποτροφία από το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου για να πραγματοποιήσει έναν διακαή πόθο του: να φοιτήσει στο εξωτερικό. Σε ηλικία 23 ετών φτάνει στο Μόναχο.

Δεν αρέσκεται απλά στο να χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη τεχνοτροπία, αντιθέτως ιχνηλατεί τη δική του προσωπική γραμμή, παντρεύει τη νεωτερικότητα με τις σταθερές αξίες αλλά και τα ρεύματα της Δύσης με την ελληνική ταυτότητα.

Η αγάπη του για την Ελλάδα τον φέρνει πίσω στην Αθήνα το 1872. Στο εργαστήριο του, οι σκοτεινές πράσινες αποχρώσεις αντικαθίστανται με τα λευκά και ρόδινα χρώματα που «αντανακλούν» το πλούσιο φως, αλλά και την ανθρωπιά της Ελλάδας.

Η διαρκής αναζήτηση νέων θεμάτων, προκειμένου να κορέσει το δημιουργικό του πλεόνασμα, τον οδηγεί σύντομα σε περιοδεία ενός έτους στη Μικρά Ασία, μαζί με τον συνάδελφό του, Νικηφόρο Λύτρα. Κάθε κίνηση ή στάση, κάθε συμπεριφορά ή ένδυμα μετατρέπεται σε σκαρίφημα, σε έναυσμα για μετέπειτα επεξεργασία.

Το 1874 θα τον βρει για μία ακόμη φορά στο Μόναχο, όπου πλέον με τις «βαλίτσες» του γεμάτες δημιουργικά ερεθίσματα (αναμνήσεις, παραστάσεις, σκίτσα), διανύει μία από τις πιο γόνιμες καλλιτεχνικές περιόδους του. Καθώς η φήμη του ξεφεύγει από τα όρια της Γερμανίας, οι Ευρωπαίοι κριτικοί τον εκθειάζουν και τα βραβεία για τα έργα του σε διεθνείς εκθέσεις διαδέχονται το ένα το άλλο. Ο ίδιος παρέμενε πάντα ταπεινός, αντλώντας ικανοποίηση από τη στιγμή της ολοκλήρωσης κάθε έργου του.

Ο θάνατος τον βρίσκει ,το 1900, σε ηλικία 59 ετών και το έργο του περνά στην αιωνιότητα στέκοντας ψηλά, “πάνω από τα κεφάλια των μικρών παιδιών”…

111 χρόνια μετά τον θάνατό του, η έκθεση «Νικόλαος Γύζης: ο μεγάλος ζωγράφος» του ιδρύματος Θεοχαράκη δημιούργησε μια εικόνα γνήσιας μεταμοντέρνας αισθητικής. Κόντρα στην «τάξη» που επιβάλλει ένα μουσείο, δημιουργήθηκε μια ανακατά-ταξη, τη στιγμή που μια ομάδα παιδιών ζωγράφιζε το δικό της «κρυφό σχολειό» κάτω ακριβώς από το ομώνυμο έργο του ζωγράφου. Ο Γύζης είναι πραγματικά ένας «μεγάλος ζωγράφος» και ως εκ τούτου είναι πραγματικά μεγάλη η ανάγκη της μετουσίωσης του έργου του σε προίκα των επόμενων γενιών.